Họ Lâm

Lâm (林) là một họ tương đối phổ biến ở phương Đông. Họ này xuất hiện ở vị trí thứ 147 trong Bách gia tính. Ngoài ra, ở Trung Quốc, còn một số họ khác (không có trong Bách gia tính) cũng phiên âm là Lâm là 琳, 淋 và 臨 (giản thể: 临). Ở Trung Quốc, Lâm Kiên được xem là thuỷ tổ của họ Lâm (林), phát tích thị xã Vệ Huy (tỉnh Hà Nam).

Các cách viết

Dưới đây là các cách viết họ Lâm (林) trong các ngôn ngữ và ở những nước có họ đó. Các họ còn lại có cách viết gần tương tự.

• Chữ Hán: 林_林
• Bính âm Hán ngữ: Lín
• Chữ Hàn (Hangul): 임, 림
• Romaja quốc ngữ (dùng ở Hàn Quốc): Im, Lim
• McCune–Reischauer (dùng ở Triều Tiên): Im, Lim
• Bình giả danh (Hiragana): はやし
• Rōmaji: Hayashi
• Chữ Quốc ngữ: Lâm, Lềm (họ người Thái ở Việt Nam)
• Cách viết khác (trong tiếng Hán): Lam, Lum (Quảng Đông); Liem, Lîm (Mân); Līm (Cám); Lìm (Khách Gia); Ling (Mân, Ngô)…
• Cách viết Latin khác (trong tiếng Nhật): Haya, Hayasa, Imu, Rin, Rimu, Shige, Shigeru, Yau
• Tiếng Anh: Hayashi, Im, Lam, Liem, Lim, Lin, Ling, Lum, Rim

Về mặt Hán tự, một số chữ Lâm cũng được mã hoá thành các kí tự khác như 林 là 林, 淋 là 淋, 臨 là 臨. Tuy vậy, chúng không được dùng để viết họ.

Nguồn gốc và lịch sử

Họ Lâm (林)
1. Theo Lộ sử và Nguyên Hoà tính toản, Bỉ Cán can gián vua là Thương Trụ Vương, bị giết. Vợ Bỉ Cán lúc đó đang mang thai đã chạy trốn vào hang đá trong rừng rồi sinh một người con trai là Tuyền. Sau khi Chu Vũ Vương (thế kỉ XI TCN) diệt Trụ đã ban tên là Kiên (堅) và ban họ Lâm (林, nghĩa là rừng) cho con Bỉ Cán. Con cháu nhân đó lấy Lâm làm họ.
2. Theo Thông chí: Thị tộc lược, Chu Bình Vương (thế kỉ VIII TCN) có người con trai thứ tên Cơ Khai (姬開), tên chữ là Lâm (林). Con cháu đã lấy Khai, số khác thì lấy Lâm làm họ.
3. Theo Chu lễ: Địa quan, thời Tây Chu có chức quan Lâm hành (林衡), con cháu nhân đó lấy Lâm làm họ.
4. Theo Nguỵ thư: Quan thị chí, Bắc Nguỵ Hiếu Văn Đế rời đô từ Bình Thành về Lạc Dương (năm 496), đã thực hiện chính sách Hán hoá, trong đó có việc đổi họ kép Khâu Lâm (丘林) thành họ Lâm.
5. Theo Nguyên tự cổ đô Triều Ca đích tính thị: Lâm thị nghiên cứu của Quan Vĩnh Giang, Cao Thuỷ Nhiên và Thân Vạn Kiến, tộc Cao Sơn ở Đài Loan sinh sống ở vùng rừng cây rậm rạp nên đã nhân đó lấy họ Hán là Lâm.
6. Theo Thanh triều thông chí: Thị tộc lược, các thị tộc người Mãn đã đổi sang các họ Hán, trong đó Bố Tát (布萨), Lâm Giai (林佳) có chi đổi thành Lâm.

Họ Lâm (琳)
Lục hầu Khổng Tàng đời Hán Cao Tổ (thế kỉ II TCN) có con tên Lâm (琳), con cháu nhân đó lấy Lâm làm họ.

Họ Lâm (臨)
1. Theo Lộ sử, 1 trong bát khải thời Chuyên Húc là Đại Lâm (大臨). Con cháu nhân đó lấy tên làm họ.
2. Theo Tính thị khảo lược và Cổ kim tính thị thư biện chứng, Tấn đại phu Triệu Tắc (趙稷) thời Xuân Thu được ban Lâm Ấp (臨邑), con cháu nhân đó lấy Lâm làm họ.

Số lượng và phân bố

Lâm (林) là họ phổ biến ở nhiều quốc gia. Ở Trung Quốc, Lâm đứng thứ 18 về độ phổ biến (số liệu năm 2019). Ở Trung Hoa Dân Quốc (số liệu năm 2018) và Tân Gia Ba (số liệu năm 2000), họ này đứng vị trí thứ 2. Ở Hàn Quốc và Triều Tiên, họ này có 2 cách viết là 임 và 림, trong đó, 임 nằm trong top 10 họ phổ biến nhất còn 림 là họ hiếm. Ở Nhật Bản, họ này được gọi là Hayashi, đứng thứ 19 về độ phổ biến. Ngoài ra, họ Lâm còn xuất hiện ở nhiều quốc gia Đông Nam Á khác như Việt Nam, Malaysia, Indonesia, Philippines, Myanmar… và những nước phương Tây có cộng đồng Hoa kiều như Mĩ, Canada, Cuba… Tổng cộng có khoảng hơn 23 triệu người mang họ Lâm (林) trên toàn thế giới. Các họ Lâm còn lại có số lượng không đáng kể, phân bố tại:
– 琳: Trung Quốc
– 淋: Trung Quốc, Nhật Bản (họ Sosogi)
– 臨: Trung Quốc, Nhật Bản (họ Nozomi)

Danh nhân họ Lâm

Dưới đây là một vài nhân vật mang họ Lâm có thể đáng chú ý.

• Trung Quốc (林)
  Nhân vật thời trung, cận đại
  Lâm Mặc Nương (Ma Tổ): Thiên Hậu thánh mẫu trong thần thoại
  Lâm Lương: hoạ sĩ đời Minh
  Lâm Phượng: cướp biển đời Minh
  Lâm Tắc Từ: tướng nhà Thanh
  Lâm Thư: dịch giả thời Dân quốc
  Lâm Sâm: Tổng thống Trung Hoa Dân Quốc
  Nhân vật thời hiện đại
  Lâm Ngữ Đường: nhà văn
  Lâm Huy Nhân: kiến trúc sư
  Lâm Dục Dung (Lâm Bưu): Nguyên soái Quân giải phóng Trung Quốc
  Lâm Đan: vận động viên cầu lông
  Lâm Dược: vận động viên nhảy cầu
  Lâm Lị: vận động viên bóng chuyền
  Lâm Thanh Phong: lực sĩ cử tạ
  Lâm Lĩnh Đông: đạo diễn phim Hương Cảng
  Lâm Hối Văn (Lâm Phong): ca sĩ, diễn viên Hương Cảng
  Thành danh ở nước ngoài
  Lâm Da Phàm (Anastasia Lin), Lâm Lộ Địch (Ludi Lin): diễn viên, người mẫu Canada
• Đài Loan (林)
  Lâm Chí Linh: người mẫu
  Lâm Thanh Hà, Lâm Lập Tuệ (Thư Kì): diễn viên
  Lâm Tâm Như, Lâm Y Thần: diễn viên, ca sĩ
  Lâm Nghệ Bân (Justin Lin): đạo diễn phim Mĩ
• Hàn Quốc (林)
  Lâm Đông Hiền (Im Dong Hyeon): xạ thủ bắn cung
  Lâm Hiếu Tuấn (Im Hyo Jun): vận động viên trượt băng tốc độ
  Lâm Quyền Trạch (Im Gwon Taek): đạo diễn phim
  Lâm Tú Tinh (Im Su Jeong): diễn viên
  Lâm Na Vinh (Im Na Yeong), Lâm Nhuận A (Im Yun A): ca sĩ, diễn viên
  Thành danh ở nước ngoài
  Lâm Đa Mai (Im Dami): nhạc sĩ Úc
• Triều Tiên (林)
  Lâm Trinh Tâm (Rim Chŏng Sim): lực sĩ cử tạ
• Nhật Bản (林)
  Lâm La Sơn (Hayashi Razan): triết gia đạo Khổng thế kỉ XVII
  Lâm Tiển Thập Lang (Hayashi Senjūrō): Nội các Tổng lí đại thần
  Lâm Phương Chính (Hayashi Yoshimasa): Bộ trưởng Bộ Ngoại giao
  Lâm Trung Tứ Lang (Hayashi Chūshirō): nhà vật lí thiên văn
  Lâm Giai Thụ (Hayashi Yoshiki): nhạc sĩ
  Lâm Chương Dương (Hayashi Akihiro), Lâm Đại Địa (Hayashi Daichi), Lâm Hựu Chinh (Hayashi Hiroyuki), Lâm Nhất Chương (Hayashi Kazuaki), Lâm Giai Hựu (Hayashi Keisuke), Lâm Kiện Thái Lang (Hayashi Kentarō), Lâm Hoảng Bình (Hayashi Kōhei), Lâm Thành Đạo (Hayashi Masamichi), Lâm Thuỵ Huy (Hayashi Mizuki), Lâm Lăng Bình (Hayashi Ryōhei), Lâm Tuệ (Hayashi Satoru), Lâm Thăng Ngô (Hayashi Shōgo), Lâm Tường Thái (Hayashi Shōta), Lâm Uy Hoành (Hayashi Takehiro), Lâm Trượng Thống (Hayashi Takenori), Lâm Trác Nhân (Hayashi Takuto), Lâm Hữu Tai (Hayashi Tomoya), Lâm Dung Bình (Hayashi Yōhei), Lâm Dũng Giới (Hayashi Yūsuke): cầu thủ bóng đá
• Việt Nam (林)
  Lâm Văn Tuất (Thích Quảng Đức): nhà sư
• Tân Gia Ba (Singapore) (林)
  Lâm Tuấn Kiệt (JJ Lin): ca sĩ
• Campuchia (林)
  Lâm Lệ Thiền: chính trị gia Đài Loan
• Indonesia (林)
  Lâm Hương Văn (Ronald Susilo): vận động viên cầu lông Singapore
• Malaysia (林)
  Lâm Cát Tường (Lim Kit Siang): chủ tịch Đảng Nhân dân Hành động
• Myanmar (林)
  Lâm Chấn Tông (Lim Chin Tsong): doanh nhân
• Philippines (林)
  Lâm Văn Lạc (Alfredo Siojo Lim): Nghị sĩ Thượng viện
• Thái Lan (林)
  Chatichai Choonhavan: Thủ tướng
• Mĩ (林)
  Lâm Anh (Maya Ying Lin): kiến trúc sư
  Lâm Thư Hào (Jeremy Shu-How Lin): cầu thủ bóng rổ
• Canada (林)
  Lâm Trụ Cơ (Matthew Thomas Lam): cầu thủ bóng đá
• Cuba (林)
  Lâm Phi Long (Wifredo Óscar de la Concepción Lam y Castilla): hoạ sĩ
• Hà Lan (林)
  Lâm Cầu Lập (Tschen La Ling): cầu thủ bóng đá
• Nhân vật hư cấu (林)
  Lâm Xung: thủ lĩnh Lương Sơn trong tiểu thuyết Thuỷ hử truyện
• Trung Quốc (臨)
  Lâm Hiếu Cung: quan nhà Tuỳ

Thể loại

Họ phương Đông